Notingem – branilac severa i dom Robina Huda

U srcu Engleske, na reci Trent smešten je grad sa populacijom koja ne prelazi 300 hiljada ljudi, Notingem. Kroz istoriju, Notingem je bio ključni grad za odbranu rute ka severu Engleske, udomio je nekoliko kraljevih najvećih neprijatelja i bio ključan za naseljavanje severa Engleske.

Na prostoru Notingema su nađeni ostaci praistorijske naseobine na obali reke Trent, nekoliko porodica koje su se pretežno bavile sakupljanjem raznih hranljivih biljaka i lovom su sa vremenom naučile da se bave poljoprivredom i obrađuju plodnu dolinu Trenta.

Kada su Rimljani osvojili Veliku Britaniju, na mnogim, za njih povoljnim, strateškim položajima su izgradili mala utvrđenja koja su kasnije narasla u gradove koje danas možemo bez problema naći na karti. Obala reke Trent pored koje se nalazilo uzvišenje usred ravnice je ili promaklo Rimljanima, ili su njihovi izvidnici imali problema sa vidom, jer je to bilo sjajno mesto za odbranu puta ka severu Engleske, što je kasnije uočio Vilijam Osvajač.

Tokom druge polovine prvog milenijuma posle nove ere, južni Sloveni su naseljavali Balkan, dok su Anglo-Saksonci osnivali prva kraljevstva. Izvesni gospodin Snot, saksonski plemić, je desetak porodica naselio na brdu na obali Trenta i ta naseobina je nazvana ‘Snotingem’, iliti ‘Dom Snotovih ljudi’, kasnije je postala regija u sklopu kraljevstva Mersija.

Vikinzi su, predvođeni Halfdanom Ragnarsonom (ne, ne igra za reprezentaciju Islanda!) osvojili Notingem u 9. veku i utvrdili ga zajedno sa Derbijem, Lesterom, Linkolnom i Stamfordom da bi odbranili svoje novonastalo kraljevstvo. Nekoliko decenija kasnije, 920. godine, premošćena je reka Trent drvenim mostom koji je dosta uticao na naseljavanje Notingema, koji je u to vreme brojao par stotina kuća.

Vilijam Osvajač je protutnjao Engleskom i pokorio je 1066. godine. U tadašnjem Snotingemu je prepoznao savršeno mesto za odbranu severa Engleske od napada sa juga i 1067. godine je po njegovim naređenjima sagrađen zamak Notingem.

Do 11. veka, stanovnici Engleske nisu znali za zamkove. Imali su slabašna utvrđenja od drveta sve do normanskih osvajanja. Pet godina pošto je Vilijam Osvajač pokorio Englesku, na ‘Ostrvu’ je niklo 30 srednjovekovnih zamkova u gradovima sa velikim značajem kada je industrija i strateški položaj u pitanju, uključujući i Notingem. Posle jednog veka, unuk Vilijama Osvajača, Henri II, je značajno proširio zamak i dosta ojačao zidove sa nešto kvalitetnijim kamenom od kamena koji je koristio njegov deda. Gradske zidine su takođe poboljšane, ovog puta su bile od kamena a ne od drveta, kao pre. Sva ta poboljšanja zamka i gradskih zidina su samo potvrđivale koliko je za normanske kraljeve u stvari Notingem bio važan.

Henri II je umro 1189. godine i na presto je seo Ričard I iliti Ričard Lavlje Srce. U tom periodu je poveća grupa ljudi živela u Šervudskoj šumi, u kojoj su smeli samo da love plemići zajedno sa kraljem. Stanovnici Šervudske šume su pljačkali većinu kočija koje bi putovale u blizini šume, i plen bi delili sa seljacima iz obližnjeg sela, koje je normanska vlast tortulisala okrutnim porezima. Po toj grupi ljudi je, zahvaljujući narodnim pevačima u Engleskoj, nastao lik Robina Huda.

Plemić koji je Srbe oslobađao patnje pod Turcima tako što je sa lakoćom ubijao zle okupatore koji su mučili njegov narod porezima je postao najpoznatiji lik srpskih narodnih pesama čije ime zna svako dete u Srbiji. Marko Kraljević. Takođe, teško da ima školarca u Srbiji koji ne zna ko su bili hajduci. U Engleskoj, teško da tamošnja deca znaju ko je bio Marko Kraljević, ali sigurno znaju ko je bio Robin Hud, vešti strelac opevan u stotinama pesama koji je sa svojom družinom pljačkao bogataše i plen delio sa običnim narodom koji je torturisao okrutni šerif od Notingema.

Legendarni junak koji je bio opevan u istoj meri kao i Marko Kraljević je poslovao kao pravi hajduk, Mali Džon i Vilijam Skarlet su mu bili najbliži saradnici, kao i ledi Marijan, lepotica za čiju su se ruku borili Robin Hud i Gaj od Gizborna, opaki plemić i blizak prijatelj šerifa od Notingema.

Obučen u zeleno, radi kamuflaže, sa kapuljačom koja mu je skrivala lice, tobolcem sa strelama na leđima i lukom u rukama, Robin Hud je bio prepoznatljiva fiktivna ličnost koja je ušla u legendu. Pljačkao je sve kočije pune vredne robe uključujući odeću, začine i blaga koje bi se usudile da prolaze kroz Šervudsku šumu, koja je danas nacionalni park nedaleko od Notingema i sav plen davao običnom narodu od kojeg je šerif od Notingema uzimao mnogo novca i hrane u vidu poreza. Pomagao je svim dobrim ljudima u nevolji i kroz narodne pesme je stekao status legende.

O Robinu Hudu je snimljeno nekoliko filmova i serija, Diznijev animirani film je bio nominovan za ‘Oskara’ 1973. godine! Serija ‘Robin od Šervuda’ je bila popularna u drugoj polovini osamdesetih godina prošlog veka, dok je film ‘Robin Hud’ sa Patrikom Berginom kao Robinom Hudom i, verovali ili ne, Umom Turman kao ledi Marijan izašao 1991. godine, iste godine je i izašao film ‘Princ lopova’ sa Kevinom Kostnerom u glavnoj ulozi, velikim Morganom Frimenom kao i Alanom Rikmanom koji je tumačio lik šerifa od Notingema! Pesma ‘Sve što radim, radim za tebe’ Brajana Adamsa iz ‘Princa lopova’ je bila i nominovana za ‘Oskara’ za najbolju pesmu 1991. godine! O Robinu Hudu je takođe snimljena još jedna serija 2006. godine sa Džonasom Armstrongom u glavnoj ulozi, dok je 2010. godine izašao i još jedan film sa Raselom Krouom i Kejt Blanšet u glavnim ulogama.

Zaštitni znak Notingema je upravo Robin Hud, razni proizvodi sa njegovim likom se mogu naći u Notingemu, kao i jedna statua posvećena najvećem junaku engleskih epskih pesama.

U godini tokom koje je Henri II bio na smrtnoj postelji, 1189.-oj, u podnožju zamka u Notingemu je sagrađen jedan od pabova koji tvrdi da je najstariji pab na svetu – ‘Staro putovanje u Jerusalim’. Bez prestanka radi već 887 godina a nastao je i iste godine kada je papa Gregor VIII pozvao evropske hrišćane da krenu u krstaške pohode treći put i po tom pohodu za Jerusalim je dobio ime.

U martu 1194. godine, brat Ričarda I, princ Jovan je hteo da iskoristi bratovljevo odsustvo i zavlada Engleskom. Ričard I se vratio sa vojskom i pomoću novih opsadnih sprava koje je koristio u krstaškom ratu je uspeo da porazi pristalice princa Jovana, uključujući i šerifa od Notingema.

U 14. veku, Engleskom je harala ‘crna smrt’ – kuga. Notingem je imao oko 3000 stanovnika pre početka epidemije i na kraju ih je ostalo samo 1500, ali, uprkos pošasti, Notingem je postao jedan od najvažnijih trgovačkih gradova na Ostrvu. Svakog dana je u Notingem stizalo mnogo drva, gvožđa, glinenog posuđa, vune i ostalih resursa, trgovina je cvetala.

Jedan od najpoznatijih zabavnih vašara na svetu je Guščiji vašar u Notingemu čiji počeci datiraju iz 14. veka. Svakog oktobra, u Notingem se zaputi mnogo ljudi da bi se zabavili na raznim roler-kosterima, velelepnim ringišpilima i svakakvim zabavnim igricama koje se mogu naći u svakom luna parku.

Džon Plumpri, gradonačelnik Notingema je 1392. godine podigao Plumpri Bolnicu, najstariju humanitarnu ustanovu u Notingemu koja je pružala podršku udovicama koje bi bile depresivne i anksiozne zbog smrti svojih supruga. 1991. godine, više nije bilo resursa za održavanje Plumpri bolnice i sve osobe pod njenom zaštitom su premeštene u druge humanitarne ustanove.

Godina koja je znatno uticala na izgled Velike Britanije kakvu je sada znamo je 1649. godina. Da Čarls I nije želeo da još više smanji uticaj Parlamenta na njegovu vladavinu, danas bi kraljica Elizabeta vladala Engleskom uz Parlament pored sebe a ne bi svakog dana pila čaj sa mnoštvom gostiju i slikala se sa četom unučadi. Članovi Parlamenta predvođeni Oliverom Kromvelom su proglasili rat dok je Čarls I sa svojim pristalicama bio u Notingemu. Veći deo Notingema je podržavao Parlament, a ne rojaliste i ubrzo pošto je kralj napustio Notingem, zauzele su ga snage Olivera Kromvela.

Rojalisti su često pokušavali da osvoje strateški veoma bitan Notingem, ali zamak Notingem je bio praktično neosvojiv. Kralj se predao Škotima, koji su ga samo prosledili Parlamentu koji ga je posle dugog suđenja osudio na smrt. Čarls I je pogubljen, dok je njegov sin, Čarls II proteran iz zemlje. Kromvel i Parlament su uvideli da neće moći da osvoje Notingem sa, po njima presnažnim zamkom, tako da je zamak uništen do temelja.

Vojvoda od Njukasla je 1678. godine izgradio velelepnu palatu koja je bila bogato dekorisana i primala je plemiće i ugledne političare. Samo mali deo nekadašnjeg zamka je obnovljen ali Notingem je izgubio defanzivnu snagu koju je imao sa zamkom.

Industrija Notingema je počela rapidno da raste zajedno sa otvaranjem kanala Notingema, koji je povezivao dosta industrijski bitnih mesta. Zbog lakšeg prevoza uglja, cene su se prepolovile. Kada je u 19. veku nastupila industrijska revolucija, Notingem je cvetao. Bio je centar ručnih radova poput pletenja i radovi iz Notingema su se veoma cenili. Od 1800. do 1850. godine, populacija Notingema je porasla sa 10 hiljada na 50 hiljada žitelja! Sa brojem stanovnika su porasli i kartonski gradovi (naselja od kartonskih ‘kuća’ gde je živeo najniži sloj stanovništva), dobar deo stanovništva je gladovao, dok su se u palati na mestu nekadašnjeg zamka bogato gostili političari i plemići koje je toplo primao vojvoda od Njukasla. Pravo glasa je bilo uskraćeno većini stanovnika Notingema i kada je vojvoda glasao za Zakon o velikim reformama, koje bi veoma škodile stanovništvu, narod je pobesneo.

Hiljade ljudi su krenule ka vojvodinoj palati koja je doslovno bila razorena. Ponos vojvode od Njukasla je prvo u velikim naletima ostao bez prozora, potom se urušila tavanica i za sobom ostavila i dalje nepoznat broj mrtvih, zatim je izazvan požar koji je dokrajčio palatu.

Palata je u međuvremenu polako obnavljana i danas je umetnička galerija i muzej.

Notingem je do Prvog svetskog rata zarađivao i do 5 miliona funti godišnje samo od proizvodnje čipke, ali, ta cifra se posle rata sve više i više smanjivala. Ženska moda je postala slobodnija, nosila se sportska odeća, kratke suknje (tada, pojam kratke suknje je značio da je suknja dužine do kolena, da bi se prilikom sportskih aktivnosti lakše kretalo, kratke ‘suknje’ koje su danas u modi su sasvim drugi pojam) i više nije bilo mesta za dugačke, neudobne haljine i donji veš koji su bili karakteristike odeće od čipke.

Kada je došao Prvi svetski rat, veći deo muškog stanovništva je bio regrutovan, dok su u Notingemu ostale žene, deca i muškarci nesposobni za ratovanje. (invaliditet, slab vid ili sluh). Rat je zahtevao abnormalne količine kože i inače težak posao samog nabavljanja kože u vidu klanja i uklanjanja kože krava i bikova je pripao ženama.

Notingem je posle vazdušnih napada Luftvafea u Drugom svetskom ratu bio veoma oštećen. Luftvafe je izveo ‘Notingem Blic’ u noći između 8. i 9. maja, bombardovanje Notingema sa ciljem da se britanska industrija destabilizuje, moral stanovništva naruši i uništi pruga koja je veoma značila u prometu resursa za rat. Ubijeno je oko 160 ljudi, 274 je ranjeno i uništeno je 4000 kuća, nekoliko katedrala i teže je oštećen univerzitet u Notingemu.

Grad se polako oporavljao od vazdušnih napada posle rata, ali je posle rata industrija bila veoma oštećena. Tekstilna industrija je propadala, Veliku Britaniju je zatekla ekonomska kriza.

Notingem danas broji oko 300 hiljada stanovnika koji su najfiniji ljudi koje možete sresti u Engleskoj, tako bar oni za sebe kažu.

Najveći trg u Engleskoj, trg Stare tržnice je srce grada, oko njega je Notingem počeo da se širi još u vreme anglo-saksonskog plemića Snota i na njegovom prostoru se nalazi nekadašnja prva banka van Londona, Smitova banka iz 17. veka koja ne radi od početka 18. veka, ‘Govornički ćošak’ postoji od 2009. godine i to je prostor u, kako mu ime kaže, ćošku trga gde često možete čuti razne javne debate i govore. Statue dva velika lava se nalaze na ulazu u novoizgrađenu gradsku kuću i popularno su mesto za sretanje ljudi širom Notingema, u Beogradu nekome predložimo da se nađemo kod ‘konja’, u Novom Sadu kod Miletića, dok u Notingemu predlažemo nekome da se nađemo kod ‘lavova’. U blizini ‘Govorničkog ćoška’ se nalazi statua legendarnom Brajanu Klofu, dok je Robin Hud u metalu postavljen u podnožju zidina nekadašnjeg zamka. Na trgu Stare tržnice se i nekada organizovao Guščji vašar, ali je 2007. godine usred renoviranja trga premešten.

U Notingemu takođe vredi posetiti i Notingemske pećine, pećine u peščari koje su stanovnici Notingema isklesali oko 1250. godine. U njima su se skladištili resursi, poslužile su dobrom broju ljudi kao dom ali i sklonište od nemačkih bombardovanja tokom Drugog svetskog rata. Danas, Notingemske pećine su pod istim nivoom zaštite kao Stounhendž, tako da možemo zamisliti kakav samo imaju značaj za englesku kulturu.

Grad koji je nebrojeno puta stajao na putu osvajačima i čija je istorija prožeta opsadama i rušenjima, vašarima i čipkom je definitivno jedno od najinteresantnijih mesta za posetiti u Engleskoj, i, ukoliko se ikada nađete u prilici da posetite dom Notingem Foresta i Nots Kauntija, iskoristite je, jer prilika za posetu tako zanimljivim, tradicionalnim i uzbudljivim mestima se ne propušta!

(još malo slika iz Notingema)

tekst: Andrej Cvejanov