Birmingem- radionica celog sveta

Stanovnici Birmingema, Brummiesi, svoj grad nekad su zvali radionicom celoga sveta. I s pravom, jer njihov je grad jedan od pionira u jednom od najvažnijih delova ljudske istorije- Industrijske revolucije!

No, za početak moramo se vratiti još nekoliko hiljada godina unazad. 10 hiljada godina pre N. E. Tada su pronađeni prvi tragovi ljudske aktivnosti na području Birmingema. Tada je to područje bilo vrlo privlačno za tadašnje nomade koji su se uglavnom bavili branjem plodova i lovom. Doline plodnih reka Severn, Avon i Trent u kombinaciji sa šumama na birmingemskoj visoravni bile su sjajan temelj za početak izgradnje grada na tom mestu.

U bronzano doba, grad se polako počinje razvijati i rasti, a prvo povećanje broja stanovnika dogodilo se 1700.godine pre N.E.  nakon što se dogodio manji sukob između okolnih gradića te je jedan deo tog stanovništva bio prisiljen doći na prostor današnjeg Birmingema. U 1.  veku  Rimljani su došli pokoriti Britaniju, zauzeli su dobar deo Ostrva, ali Birmingem je ostao netaknut zahvaljujući šumama kroz koje rimske trupe nikako nisu mogle uspešno prodreti.

Već u 6. veku pojavljuje se reč ‘Birmingham’. Za vreme Anglo-Saksonske ere koji su se služili staroengleskim uobičajeno je za taj grad bilo reći: Beormingahām. U to vreme Birmingem je bio siromašan grad, koji bio podeljen između tada moćnijih gradova: Vorvikšajra, Stafordšajra i Vorčesteršajra. Celih 500 godina Birmingem je bio u senci ostalih lokalnih gradova. Grad je bio slabo naseljen, stanovništvo je uglavnom bilo siromašno i generalno je to područje bilo slabo razvijeno. A onda, 1166.godine događa se zaokret za 180 stepeni. Birmingemski lord- Petar, donio je povelju o održavanja velikog sajma u okolini njegova velikog dvorca. Malo kasnije, od Birmingema je počeo graditi veliki trgovački grad, uzimao je seljake koji su obrađivali njegovu zemlju, a za uzvrat im je davao deo uzgojene hrane. Broj stanovnika rapidno je rastao, ljudi su postali imućniji, te se grad morao brzo širiti. 100 godina nakon povelje Birmingem je postao urbano, trgovačko i ekonomsko središte svoje oblasti.

Iako se grad razvijao, iako je bio jedno od središta preduzetništva i trgovine za Britaniju, vlast je ipak blago kočila napredak za srednji i niži sloj stanovništva. Feudalni odnosi vlastelinske porodice de Birmingem i birmingemskih kmetova značili su da je taj sloj dosta ograničen u svom bogaćenju. Sredinom 16. veka vladajuća porodica izgubila je svoje posede i vlast na tom prostoru, pa je napredak celokupnog stanovništva sada bio moguć. Seljaci nisu više bili odgovorni vlastelinima, trgovci nisu više plaćali tako visoke poreze i odjednom Birmingem je postao idealno mesto za uspostavljanje svog obrta. Ekonomska i socijalna sloboda privlačila je velik broj preduzetnika iz drugih gradova u Birmingem te je na početku 18. veka Birmingem postao peti najnaseljeniji grad u Engleskoj i Velsu. Trgovina željezom i sličnim proizvodima apsolutno je procvetala što je vrlo važno za period koji će uslediti- Industrijska revolucija!

Od 1760.do 1850. Birmingem je proizveo 3 puta više predmeta od bilo kojeg britanskog grada. Pitanje je zašto? Možda jer su imali najviše radnika? Možda su radili po cele dane? Odgovor je da je Birmingem imao najefikasnije radnike. Već smo spomenuli koliko se ljudi doselilo u Birmingem u periodu pre Industrijske revolucije. Mnogi od tih ljudi učili su svoju decu zanatu obrađivanja metala, ta deca svoje znanje prenosila su na mlađe generacije i u gradu se u vreme Industrijske revolucije našlo vrlo mnogo ljudi koji su specijalizirani za rad u fabrici, za rad s metalom i naposletku za rad s parnom mašinom. U mnogim drugim gradovima, u fabrikama su radili svi ljudi od dece do starijih ljudi, a obično su bili plaćeni strašno slabo. Nisu bili preterano motivisani za rad, bili su iscrpljeni od posla i u takvom stanju naravno da nisu bili efikasni. U Birmingemu je bilo više ljudi koji znaju što rade, bili su pristojno plaćeni i kvalitet i kvantitet njihovih proizvoda bio je na maksimalnom nivou. U Birmingemu su tada imali najmodernije mašine; od visoke peći koju je 1709.osmislio Abraham Darbi, pa do Džejmsa Vata, Luisa Pola i Džona Rebeka i njihovih mašina za obradu pamuka. Metju Bolton osmislio je parnu mašinu 1765. godine, a 1776. Džejms Vat je usavršio i tako omogućio još veći napredak u industriji.

Birmingem je početkom 19.veka bio jedan od najmodernijih i najnaprednijih gradova. Kako u industriji, tako i u politici. Tomas Etvud, začetnik Birmingemske Političke Unije (dalje BPU) imao je vrlo napredne ideje u odnosu na ostale britanske političare tog doba. Cilj mu je bio u duhu Francuske Revolucije, koja je tada već završila, ali i otišla predaleko. Etvud se u svojoj kampanji zalagao za veću jednakost među građanima, opšte pravo glasa, manje povlastice plemićima i crkvenjacima. Iako je BPU doveo grad na rub građanskog rata, nekako se to uspelo izbeći. Donekle su usvojene Etvudove ideje te je donešena Velika Reforma. 1832. Etvud je na skupu BPU održao govor pred 200 hiljada ljudi (ne znamo kako su ga svi uspeli čuti ), što je dovelo do uključivanja 2 člana BPU u Britanski Parlament. Džon Brajt nastavio je Etvudov posao te je 1867. konačno zaživelo pravo glasa za građanski sloj. U to vreme zabeležen je neverovatan napredak na području prometa. Birmingem je bio zadnja stanica za tada dve najduže železničke pruge sveta; 131 km dugačka ‘Grand Junction Railway’ i 171 km dugačka London-Birmingem pruga. Iako su već odavno svi shvatali Birmingem kao veliko središte, Birmingem je gradom službeno postao tek 1889.godine kada mu je kraljica Viktorija dala građanski status. Đousep Čembrlen postao je prvim gradonačelnikom, a njegov sin Nevil kasnije je postao britanski premijer.

Za vreme Drugog svetskog rata Birmingem je bio katastrofalno oštećen. 1940.godine započeo je takozvani ‘Birmingem Blic’ u kojem su nacisti u razdoblju od dve i po godine na grad bacili preko 1850 tona bombi. Grad je bio gotovo u potpunosti uništen. Veće štete pretrpili su samo London i Liverpul. Sve gradske znamenitosti su se počele renovirati tek u 50-im i 60-im godinama.

Tada je Birmingem počeo primati i velik broj izbeglica iz zemalja Komonvelta, pa je 1951.broj stanovnika narastao na zavidnih 1.1 milion. Iako se to činilo kao dobra stvar, promene u ekonomiji, sve brži napredak sveta nije se dobro odrazio na Birmingem. Nisu uspeli održati korak s modernijom industrijom, profit se smanjivao, što je dovodilo do sve većeg broja nezaposlenih. Birmingem više nije bio centar industrije za Veliku Britaniju, premoć na tom području preuzeli su Škotska, Vels i krajnji sever Engleske. Ekonomski kolaps desio se 1980-ih godina. 15-ak godina kasnije Birmingem se polako počeo modernizirati i buditi. 1998. U gradu je održan 24. Sastanak predstavnika država G8, što je na neki način priznanje za ‘restauraciju’ grada Birmingema.

Danas je Birmingem drugi najveći grad u Ujedinjenom Kraljevstvu. Broji nešto više od milion ljudi i jedan je od najmodernijih i najpoželjnijih gradova za život u UK-u. To je rezultiralo useljenjem velikog broja stranaca u gradu. Na primer; u gradu je preko 25% Azijata. Zbog svog centralnog položaja on je sedište glavnih saobraćajnica i puteva, a grad ima i vrlo prometan aerodrom. Industrija se polako napušta, uslužne delatnosti postale su najvažniji sektor zaposlenosti (88% stanovnika radi u uslužnom sektoru) što je znak da se Birmingem modernizuje i još brže razvija.

Grad i dalje ima vrlo zanimljiv politički ustroj jer se u Gradskom Veću nalazi čak 120 odbornika što je najviše od svih u Europi. Većinu u Veću zastupa Laburistička stranka na čelu sa Sir Albertom Boreom. Glavni zadatak im je smanjiti nezaposlenost u Birmingemu , jer grad prednjači u stopi nezaposlenosti u celoj Engleskoj zahvaljujući stopi od 14.4%. Iako grad zadnjih godina beleži ekonomski porast, na dosta stvari još treba poraditi. Obrazovanje, zaposlenost žena, kvaliteta života treba biti još bolja. Zadnjih nekoliko godina, to je bio glavni zadatak Veća.

Od znametitosti u gradu svakako valja izdvojiti Birmingemsku biblioteku, najveću gradsku biblioteku u Evropi. Po broju posetitelja (u 2014. je posetilo skoro 2,5 miliona ljudi) to je deseto najpopularnije turističko odredište u UK-u. Njena izgradnja koštala je 188.8 miliona funti i jedan je od simbola modernizacije Birmingema. Zbog velikog broja stranaca, u gradu se mogu naći razni religiozni objekti. Džamija je jedna od najzanimljivijih u ovom delu Engleske, a turisti vole pogledati i Katedralu svetog Filipa. Grad broji 571 park, što je više od bilo kojeg drugog evropskog grada. Najpoznatiji su Birmingemski Botanički Vrtovi koji postoje od 1829. godine!

Symphony Hall i Birmingham Hippodrome kulturna su središta grada. Tamo se izvode baleti, opere i ostale muzičko-scenske priredbe, a treba posebno naglasiti Birmingham Hippodrome kao najposećenije samostalno pozorište u UK-u. Ljubitelji heavy metal i rock muzike verovatno znaju da su bendovi Black Sabbath i Led Zeppelin iz Birmingema.

Po mnogo čemu je Birmingem u samom vrhu UK-a i Evrope. Grad je uspeo uhvatiti korak s globalizacijom i modernizacijom sveta. Puno se ulaže u obrazovanje (5 univerziteta u gradu) i poboljšanje kvalitete života i sigurno je da je Birmingem grad s prevelikom tradicijom i prevelikim potencijalom da opet ne postane jedan od najboljih i najvažnijih gradova na svetu!

tekst napisao: D.J.